Բելառուս

Բելառուսը կամ Բելառուսի Հանրապետությունը (բել. Рэспубліка Беларусь) պետություն է Արևելյան Եվրոպայում, մինչև 1991 թվականը ԽՍՀՄ-ի կազմում էր։ Երկրի անվանումը ծագում է հին ռուսերեն «բելայա» (ռուս.՝ белая) բառից կամ նշանակում է ազատ մոնղոլ-թաթարական արշավանքներից։ Նաև կարելի է տրամաբանել, որ բառը ծագել է ազգային հագուստի և «Ռուսիա» ցեղի անունից:

 

Աշխարհագրական դիրք, բնություն

Կանաչ մարգագետինների, անտառների ու ընդարձակ ճահիճների, կապույտ լճերի ու հանդարտահոս գետերի երկիր է: Մակերևույթը հարթավայրային է, փոքր-ինչ բլրապատ: Երկրի հարավ-արևելքը ծածկված է ճահճապատ դաշտավայրերով: Ամենաընդարձակը Բելառուսական Պոլեսիեն է: Օգտակար հանածոներով առանձնապես հարուստ չէ: Համեմատաբար մեծ են կալիումական աղերի, շինանյութերի, հատկապես քվարցային ավազի պաշարները: Հայտնաբերված են նաև նավթի ոչ մեծ պաշարներ: Ճահիճներից արդյունահանում են տորֆ, որը երկրի հիմնական վառելիքն է:

Բնությունն ու կենդանական աշխարհը պահպանելու նպատակով ստեղծվել են պահպանվող հատուկ տարածքներ, որոնցից է հռչակավոր «Բելովեժյան թավուտ» ազգային պարկը, որն ամբողջ Կենտրոնական Եվրոպայում պահպանված միակ կուսական անտառն է: Նրա մի մասը գտնվում է Լեհաստանի տարածքում: «Բելովեժյան թավուտի» սոճու անտառներում կան եղնիկներ, որմզդեղներ, գայլեր, գորշուկներ, կզաքիսներ, կնգումներ, կուղբեր, նապաստակներ: Արգելոցի հպարտությունը վայրի ցուլերն են (զուբրեր):

 

Կլիմա

Կլիման անցումային է՝ բարեխառն ծովայինից բարեխառն ցամաքայինի:

Գետային ցանցը խիտ է. տարածքով հոսում են Դնեպրը, Արևմտյան Դվինան, Նեմանը՝ իրենց վտակներով:

Մեծ տարածքներ են զբաղեցնում խառնանտառները. գերակշռում են ասեղնատերև ծառատեսակները, որոնք ունեն արդյունաբերական նշանակություն:

 

Պատմություն

IX–XI դարերում երկրի տարածքը մտնում էր Կիևյան Ռուսիայի, XIV դարում`   Լիտվական Մեծ իշխանության կազմի մեջ: Ավելի ուշ այդ հողերին բնորոշ դարձավ «Բելայա Ռուս» անվանումը: 1918 թ-ին կազմավորվեց Բելոռուսական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետությունը, որը 1922 թ-ին մտավ ԽՍՀՄ կազմի մեջ:

1941–45 թթ-ի խորհրդա-գերմանական պատերազմի առաջին իսկ օրերից Բելառուսի տարածքը դարձավ համառ, արյունահեղ մարտերի ասպարեզ: Գրեթե 1 ամիս թշնամու թիկունքում հերոսաբար պաշտպանվեց սահմանամերձ Բրեստի ամրոցը: Գերմանացիների գրաված տարածքում, բելառուսական անտառներում գործում էին բազմաթիվ պարտիզանական ջոկատներ: Այդ պայքարին մասնակցեցին նաև հայ ժողովրդի զավակները. գործող բանակներում և պարտիզանական ջոկատներում մարտընչած հազարավոր հայորդիներ պարգևատրվեցին շքանշաններով ու մեդալներով: Հատկապես ծանր պայմաններում հայտնվեցին Բրեստի ամրոցի պաշտպանները (100 հոգի): Նրանցից շատերը զոհվեցին անհավասար մարտերում: Հերոսական մարտական ուղի անցավ Բելառուսի անտառներում կազմավորված հայկական «Հաղթանակ» պարտիզանական ջոկատը (ղեկավարներ՝ Սերգեյ Հարությունյան, Հովհաննես Պետյան, Մաթևոս Խաչատրյան, Հակոբ Հակոբյան և այլք): Ընդհատակում եռանդուն գործունեություն ծավալեց Հենրիկ Զաքարյանը, որը գերության մեջ ստեղծեց «Անհնազանդներ» կազմակերպությունը և փրկեց Գերմանիա աքսորվող շատ քաղաքացիների կյանքը: 1944 թ-ի հուլիսին Բելառուսի ազատագրմանը մասնակցեցին նաև Մերձբալթյան առաջին ռազմաճակատի զորքերը՝ զորավար Հովհաննես Բաղրամյանի հրամանատարությամբ:

Պատերազմի տարիներին զոհվեց յուրաքանչյուր չորրորդ բելառուսը: Ավերվեցին ու հրո ճարակ դարձան հարյուրավոր քաղաքներ ու գյուղեր: Հիմնահատակ այրվեց Խատին գյուղը, իսկ բնակչությունը գլխովին ոչնչացվեց: Պատերազմից հետո բելառուս ժողովուրդը վերականգնեց ավերված քաղաքներն ու գյուղերը, այդ թվում՝ Սվիսլոչ գետի ափին գտնվող մայրաքաղաք Մինսկը, որը, որպես բնակավայր, հիմնադրվել է XI դարում: 

1991 թ-ին,  ԽՍՀՄ փլուզման մասին Բելովեժյան հայտարարագրի ստորագրումից հետո, Բելառուսը դարձավ անկախ պետություն: Այժմ Անկախ Պետությունների Համագործակցության անդամ-երկիր է:

Բելառուսը զարգացած արդյունաբերական երկիր է: Լավ հայտնի են բելառուսական հաստոցներն ու «Բելառուս» տրակտորները, հսկա ինքնաթափ «ՄԱԶ»-երն ու «ԲելԱԶ»-ները, որոնք միանգամից կարող են փոխադրել մի քանի տասնյակ տոննա բեռ: Այստեղ արտադրվում են նաև բազմաթիվ ու բազմազան մոտոցիկլներ ու հեծանիվներ, կենցաղային սառնարաններ, հեռուստացույցներ, լուսանկարչական ապարատներ ու էլեկտրալամպեր, դաշնամուրներ, ժամացույցներ, հաշվիչ մեքենաներ, կահույք, կոշիկ, գործվածքներ:

 

Գյուղատնտեսություն, արդյունաբերություն

Գյուղատնտեսության գլխավոր ճյուղերն են կաթնամսատու տավարաբուծությունը, խոզաբուծությունը, թռչնաբուծությունը, կարտոֆիլի և վուշի մշակումը, այգեգործությունը:

Բելառուսի հարավային շրջանները, Ուկրաինայի և Ռուսաստանի հետ մեկտեղ, մեծ վնաս կրեցին Չեռնոբիլի ատոմային էլեկտրակայանի աղետալի վթարից (1986 թ.): Միլիոնավոր մարդիկ հայտնվեցին միջուկային ճառագայթման գոտում: 100-հազարավոր հեկտար տարածություններ մարդկանց ապրելու համար դարձան վտանգավոր, և բնակչությունը տարհանվեց: Երկիրը մեծ ճիգեր գործադրեց վթարի հետևանքները վերացնելու համար: