Պերու

Պետական կարգը՝ հանրապետություն
Մայրաքաղաքը՝ Լիմա
Տարածքը՝ 1.285 հզ. կմ2
Բնակչությունը՝ 28,4 մլն
Պետական լեզուները՝ իսպաներեն, կեչուա
Դրամական միավորը՝ սոլ

Աշխարհագրական դիրք
Պերուն (իսպաներեն՝ Perú, քեչուա և այմարա՝ Piruw) պետություն է Հարավային Ամերիկայում։
Ափերը ողողվում են Խաղաղ օվկիանոսի ջրերով: Երկրի տարածքը բաժանվում է 3 ֆիզիկաաշխարհագրական մարզերի՝ առափնյա գոտի (Կոստա), լեռնային (Սիեռա), նախալեռների ու հարթավայրերի (Սելվա): Կոստան զբաղեցնում է առափնյա 80–180 կմ լայնության գոտին, Սիեռան՝ Պերուական Անդերը՝ Արևմտյան, Կենտրոնական, Արևելյան Կորդիլիերներ լեռնաճյուղերով, Սելվան՝ Ամազոնի դաշտավայրի արևմտյան մասը և Լա Մոնտանյա հարթավայրը: Սիեռայում են գտնվում երկրի ամենաբարձր լեռնագագաթը (6768 մ, Ուասկարան լեռ), բազմաթիվ գործող և հանգած հրաբուխներ: Ընդերքում կան պղնձի, կապարի, ցինկի, նավթի պաշարներ:

Կլիմա, բնություն
Կլիման բազմազան է. Կոստայում և Անդերի արևմտյան լանջերին անապատային է, Սելվայում, Սիեռայի հյուսիսում և Անդերի արևելյան լանջերին՝ հասարակածային, մշտապես խոնավ: Լեռներում խիստ արտահայտված է վերընթաց գոտիականությունը: Տարածված են տափաստաններն ու մշտադալար անտառները՝ թանկարժեք ծառատեսակներով (կաուչուկատու, քինաքինայի ծառ, կոկա և այլն): Կենդանիներից հանդիպում են ամերիկյան հովազ, ուխտայծ, համրուկ, գետակինճ, կապիկներ և այլն: Շատ են թռչունները: Գետերի մեծ մասը պատկանում է Ամազոնի ավազանին: Առավել խոշոր են Մարանիոնը և Ուկայալին: Այստեղ է գտնվում աշխարհի ամենաբարձր քաղցրահամ լիճը՝ Տիտիկական:

Պերուի տարածքում մ.թ.ա. II հազարամյակի վերջին և մ.թ. I հազարամյակում ստեղծվել են ցեղային և պետական տարբեր կազմավորումներ: XV դարում ինկերն իրենց են ենթարկել հարևան ցեղային միությունները և ստեղծել Տաուանտինսույու պետությունը:

Պատմություն, տնտեսություն

XVI դարում սկսվել է երկրի գաղութացումը իսպանացիների կողմից: Երկիրն անկախություն է ձեռք բերել 1821 թ-ին՝ Ամերիկայի իսպանական գաղութների անկախության պատերազմի ընթացքում:

Հիմնական բնակչությունը իսպանախոս պերուացիներ են, մնացածը՝ հնդկացիներ (կեչուա, այմարա ժողովուրդներ):

Խոշոր քաղաքներն են Լիման, Կալյաոն, Արեկիպան, Տրուխիլիոն, Չիկլայոն:

Պերուի տնտեսության հիմքը հանքարդյունաբերությունն ու գյուղատնտեսությունն են:

Պերուն համաշխարհային շուկայում բիսմութի, արծաթի, ցինկի, կապարի, պղնձի խոշոր մատակարար է: Կան սննդի, թաղանթանյութ-թղթի, քիմիական, նավաշինական, ավտոհավաքման ձեռնարկություններ: Մշակում են բամբակենի, շաքարեղեգ, բրինձ, հացահատիկային բույսեր, գետնանուշ, ծխախոտ և այլն: Զարգացած է ձկնորսությունը (անչոուսների որսով աշխարհում առաջին տեղն է գրավում):

Մշակույթ

Պերուի մշակույթն ամենահինն ու ամենազարգացածն է Հարավային Ամերիկայում: Պահպանվել են հին ինկերի կառուցած տաճարներ, պալատներ, աստղադիտարաններ, ամֆիթատրոններ, բերդեր ու հազվագյուտ խեցեգործական իրեր, ոսկե, արծաթե արձանիկներ, դիմակներ, զարդեր և այլն:

Պերուական Անդերի արևելյան լանջին գտնվող Մաչու Պիկչու (կեչուա լեզվով նշանակում է Հնագույն բարձունք) ամրոցը 2007 թ-ին ներառվել է աշխարհի նոր 7 հրաշալիքների ցանկում: